De grenzen tussen digitaal en fysiek vervagen steeds verder in het klaslokaal en daarmee neemt de noodzaak toe om digitale geletterdheid in het onderwijs een prominente plaats te geven. Digitale geletterdheid is meer dan alleen een vak om aan te bieden, het is een essentieel onderdeel van bijna alle vakgebieden in het primair onderwijs. Het bereidt kinderen niet alleen voor op de digitale toekomst, maar het rust hen ook uit met de kritische blik die nodig is in onze huidige informatiemaatschappij. In deze blog gaan we dieper in op hoe we digitale geletterdheid daadwerkelijk kunnen verweven in de dagelijkse praktijk.
Voordat we meteen duiken in de praktische toepassingen van digitale geletterdheid in het onderwijs, is het belangrijk om een goede basis te leggen op jouw school. Begin met het ontwikkelen van een goed plan en betrek je hele team erbij. Zorg voor een plan dat aansluit bij de visie van jouw school en weloverwogen leerdoelen. Ben je er ook van bewust dat er collega’s zullen zijn voor wie het een drempel is om hier mee aan de slag te gaan. Met onze praktische tips en voorbeelden ontdek je samen met je collega’s hoe je jullie huidige onderwijsaanbod behoudt én leerlingen helpt door ze een digitale attitude bij te brengen. Zo integreer je digitale geletterdheid effectief in het dagelijkse onderwijs en bereid je jouw leerlingen voor op de toekomst.
Digitale geletterdheid bestaat uit verschillende domeinen. Hoewel het niet noodzakelijk is om alle domeinen tegelijk te behandelen, zul je zien dat een vak als wereldoriëntatie zich uitstekend leent om met alle domeinen aan de slag te gaan. Van het kritisch beoordelen van online bronnen tot het begrijpen van hoe digitale tools onze interactie met de wereld kunnen verrijken. Kies vooral wat past bij het huidige onderwijsaanbod van jouw school en je zult merken dat je vanuit het ene domein vanzelf ook andere inzichten en domeinen gaat benaderen.
Ondanks dat digitale geletterdheid geen apart vak is, is het van cruciaal belang dat er binnen het lesrooster ruimte voor wordt gemaakt. Dit hoeft niet ten koste te gaan van andere vakken. Integendeel, door nu in bijvoorbeeld groep 5 te investeren in digitale vaardigheden, vergroot je de leerwinst in groep 7 en kunnen we in de toekomst zelfs tijdswinst boeken. Bekijk digitale geletterdheid dus vanuit schoolniveau en groep overstijgend. Daarnaast kan het aanleren van bijvoorbeeld effectieve digitale presentatietechnieken leerlingen niet alleen helpen bij hun huidige studie, maar ook bij toekomstige educatieve en professionele presentaties.
Digitale geletterdheid in het onderwijs gaat verder dan het aanleren van vaardigheden alleen; het gaat ook over de ontwikkeling van een digitale attitude. Dit betekent dat leerlingen moeten leren herkennen wanneer en hoe digitaal te handelen. Neem het voorbeeld van aardrijkskunde: hier wordt vaak gewerkt met een atlas, terwijl de leerling in de toekomst voornamelijk navigatiesoftware zoals Google Maps zal gebruiken.
Het integreren van deze hedendaagse tools in het lesprogramma maakt leerlingen niet alleen bekwaam in hun gebruik maar biedt ook een realistische kijk op hun toekomstige alledaagse toepassingen. Bij taalonderwijs kunnen leerlingen bijvoorbeeld het schrijven van een e-mail leren door daadwerkelijk e-mails te schrijven en te versturen, waarbij aandacht wordt besteed aan de verschillen in stijl, lengte en boodschap in vergelijking met traditionele brieven. Zo breng je het schrijven van verschillende tekstsoorten daadwerkelijk in de praktijk.
Dit soort activiteiten leert leerlingen niet alleen digitale vaardigheden maar stimuleert hen ook om na te denken over de impact en de gevolgen van hun digitale handelingen. Daarnaast biedt het leerlingen een realistische kijk op hun toekomstig dagelijks gebruik van digitale middelen.
Digitale geletterdheid is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen school en thuis. Een leerling baant zich vaak gemakkelijk een weg door alle mogelijkheden van devices en digitale media. Maar de uitdaging ligt in het feit dat een leerling vaak niet stil staat bij de gevolgen van zijn of haar (online) handelen. Het is belangrijk om ouders actief te betrekken bij het digitale leerproces door als school het initiatief te nemen en te laten zien hoe je leerlingen meeneemt in deze digitale ontwikkelingen. Geef aan wat je verwacht van ouders en geef ze een stem. Zo speel je goed in op de verschillen in deskundigheid maar ook in mogelijkheden thuis. Betrek ouders dus bij digitale ontwikkelingen en creëer een omgeving waarin leerlingen zowel thuis als op school de nodige ondersteuning krijgen.
Digitalisering staat niet stil en al helemaal niet in het onderwijs. De afgelopen jaren zijn er vele innovaties in het onderwijs geweest die het onderwijs van vandaag gevormd hebben. Digitale schoolborden zorgden voor interactievere lessen, mobiele devices maakten adaptiever onderwijs mogelijk en leerontwikkeling inzichtelijk. En nu is er met AI opnieuw een grote ontwikkeling die het onderwijs aanzet tot veranderen. Een leerling maakt nu in drie minuten een volledige presentatie of werkstuk, een antwoord op een vraag krijg je direct op je scherm zonder uitvoerig onderzoek. Dit vergt meer creativiteit van de leerkracht. En deze ontwikkelingen worden alleen maar groter en veelzijdiger. Hoe gaat het onderwijs veranderen? En hoe kunnen we met de mogelijkheden van vandaag leerlingen voorbereiden op de toekomst morgen?
Bij de Rolf groep zetten we ons in om kartrekkers op te leiden die op hun school een doordacht digitale geletterdheid-aanbod willen ontwikkelen. Dit doen we niet alleen door het koppelen van digitale geletterdheid aan andere vakken en burgerschap, maar ook door het aanbieden van trainingen om de vaardigheden van leerkrachten en onderwijsondersteunend personeel te vergroten. Op elke school kunnen we zo een plan van aanpak laten ontwikkelen door de icoach of ICT-coördinator
Digitalisering is anno 2023 niet meer weg te denken. Daarom is het van belang dat we digitaal geletterd zijn.
Tips van een Digitale Geletterdheid Expert
Taal in het thema lente
We hebben inmiddels meer dan 400 kartrekkers opgeleid en tientallen scholen ondersteund bij het maken van een werkbaar plan van aanpak. Dit kunnen we ook voor jou doen. We horen graag van je!