Effecten corona op ontwikkeling jonge kinderen

In de achterliggende corona-periode hebben we veel niet kunnen doen. De scholen waren gesloten. Jonge kinderen werden meestal thuis opgevangen, speelden minder met andere kinderen en werden via digitale videoverbindingen en inspanningen van ouders onderwezen op cognitieve gebieden.

Wat zijn de effecten van de coronaperiode op jonge kinderen?

Een leerachterstand bij het jonge kind valt minder snel op, omdat de leerkrachten vaak met name door ontwikkelingsgerichte observaties de ontwikkeling van kinderen in beeld brengen. Dit is heel passend voor jonge kinderen, maar vallen mogelijk ontstane onderwijs achterstanden op deze manier wel op? En is er überhaupt wel sprake van achterstanden?

Nee, van een achterstand is bij de meeste jonge kinderen geen sprake, vindt juf Ylona, IB-er en kleuterjuf. ‘Er zijn wel achterstanden opgelopen, maar jonge kinderen blijven zich ontwikkelen. In de coronaperiode hebben ze zich over het algemeen gewoon ontwikkeld, maar misschien met een andere focus en op andere gebieden dan wanneer de kinderen naar school waren gegaan.’ Bovendien impliceert het spreken over achterstanden, dat remediërend werken nodig zou zijn. ‘Wij gaan gewoon verder op het punt, waar het kind nu staat,’ legt juf Ylona uit. ‘In de lockdowns legden we ons vooral toe op enkel de minimumdoelen. Nu bedenken we waar de kleuters extra behoefte aan hebben, omdat die vaardigheden minder aandacht kregen. We verrijken ons aanbod met extra veel samen spelen en ontdekken. Want dat hebben de kleuters gemist.’ Jonge kinderen hebben in de afgelopen periode regelmatig thuis moeten werken en hebben daardoor het aanbod op school gemist. Leerkrachten en ouders hebben hun best gedaan om veel digitaal en in werkboekjes aan te bieden, maar er is vaak een aantal hiaten in het aanbod ontstaan. Het was simpelweg niet mogelijk kinderen voldoende met didactisch en pedagogisch verantwoord ontwikkelingsmateriaal samen te laten spelen en te laten ontdekken. Ook doen-alsof spel in een rijke speelleeromgeving, in de context van een thema, heeft in thuissituaties minder ruimte kunnen krijgen dan op school.

Waarom is ontwikkelingsmateriaal cruciaal in het onderwijsaanbod voor jonge kinderen?

Ieder kind leert door cruciale leerervaringen op te doen. Dit zijn belangrijke ontdekkingen van de wereld om zich heen, die het kind zich stapsgewijs eigen maakt. Het bouwen van een toren met de grote Haagse set in de bouwhoek, samen met een klasgenootje, of het construeren met mozaïek geeft rijke leerervaringen. Het driedimensionaal bouwen, het ervaren van het gewicht van de blokken, samen afstemmen op welke wijze het bouwwerk tot stand komt, het ruimtelijk inzicht en het ervaren van vormen, kleuren en abstracties zijn nog maar een klein deel van de leerervaringen, die kinderen daarmee opdoen. Goed, duurzaam, educatief ontwikkelingsmateriaal kan je ook wel ontdekkingsmateriaalnoemen.

In tegenstelling tot het speelgoed dat kinderen thuis hebben, is ontwikkelingsmateriaal specifiek ontworpen om cruciale leerervaringen op te doen op specifieke gebieden. Met ander speelgoed of voorwerpen, bijvoorbeeld keukengerei thuis, kunnen eenzelfde soort cruciale ontdekkingen door kinderen worden gedaan. Toch ligt dat minder voor de hand. De uitdaging zit in de veelzijdigheid van ontwikkelingsmateriaal en de didactische, pedagogische oorsprong ervan.

Kinderen worden uitgedaagd tot actie en onderzoek door goed educatief materiaal. Het stimuleert zelfstandig werken en er wordt automatisch gewerkt aan de brede en specifieke ontwikkeling van het kind.

Hoe zorg je voor een inhaalslag?

Benut de rijke speelleeromgeving en buit het uit. Daag de kleuters uit met aantrekkelijk ontwikkelingsmateriaal en zet in op (doen-alsof) spel. ‘De kleuters hebben te weinig de mogelijkheid gekregen om met educatieve ontwikkelingsmaterialen aan de slag te gaan. Daarom zetten wij op school hierop in,’ zegt juf Ylona. ‘Aandacht voor een goede speelleeromgeving hadden we al, maar nu doen we er een extra schepje bovenop. En ik zie de kinderen genieten. En een leerachterstand door de coronacrisis? Welnee, we gaan gewoon lekker verder op het niveau van het kind. Met ontwikkelingsmateriaal kun je bij uitstek goed differentiëren.’

Aanpak

De overheid heeft het Nationaal Programma Onderwijs in het leven geroepen om onder meer leerachterstanden op basisscholen in te halen en onderwijs te verbeteren. Hierdoor zijn er subsidies voor onderwijsachterstanden vrijgekomen en kun je interventies inzetten om het onderwijs te verbeteren. Ook vanuit het SLO zijn focusdoelen voor groep 1 en 2 opgesteld om hierbij te ondersteunen.